Czy możesz zrzec się swojego urlopu? Czy pracodawca może zmusić Cię do wykorzystania dni wolnych w terminie przewidzianym w planie urlopu? Czy jesteś zobowiązany wskazać pracodawcy miejsce swojego wypoczynku? Na te oraz inne pytania związane z urlopem wypoczynkowym znajdziesz odpowiedzi w poniższym artykule.

Wymiar urlopu

Będąc pracownikiem masz prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 lub 26 dni. Liczba dni urlopowych ustalana jest na podstawie długości twojego zatrudnienia [1]. Pracodawca ma obowiązek udzielić ci urlopu w roku kalendarzowym, w którym nabyłeś/aś do niego prawo. Jeżeli nie skorzystasz z urlopu w danym roku, przechodzi on na kolejny rok kalendarzowy (należy go wykorzystać do dnia 30 września). Termin, w jakim skorzystasz z urlopu powinien być uzgodniony wspólnie z pracodawcą.

Jeżeli pracujesz na pełen etat, przysługuje ci do wykorzystania w ciągu roku:

• 20 dni urlopu – jeżeli twój okres zatrudnienia jest krótszy niż 10 lat;
• 26 dni urlopu – jeżeli jesteś na umowie o pracę dłużej niż 10 lat.

Jeżeli nie jesteś zatrudniony/a w pełnym wymiarze czasu pracy – wówczas twój urlop będzie podlegać proporcjonalnemu zmniejszeniu [2].

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar dni urlopowych, wlicza się m.in okres nauki i ukończenia [3]:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata;
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat;
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat;
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata;
• szkoły policealnej – 6 lat;
• szkoły wyższej – 8 lat.

Wskazane powyżej okresy nauki nie podlegają sumowaniu.

Ważne:

Nie możesz się zrzec swojego urlopu [4].

Nie masz obowiązku wykorzystania całego przysługującego Ci urlopu za jednym razem. Na Twój wniosek urlop może być podzielony na części. W takim wypadku, co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych obejmujących niedziele, święta i inne dni wolne od pracy [5].

W przypadku, w którym nie złożysz wniosku o podzielenie na części Twojego urlopu – pracodawca nie może tego zrobić za Ciebie.

Czy możesz podzielić swój urlop na części, w której żadna z nich nie będzie liczyła 14 dni? Tak, masz takie prawo.

W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy przysługuje ci jako pracownikowi ekwiwalent pieniężny [6]. Pamiętaj, że pracodawca nie może samodzielnie i jednostronnie nakazać ci skorzystania z urlopu.

A czy pracodawca może Cię wysłać na zaległy urlop? Również nie może. Jedynym wyjątkiem w zakresie wysłania pracownika na urlop wypoczynkowy jest możliwość nakazania wykorzystania urlopu wypoczynkowego przez pracownika w okresie wypowiedzenia – nawet gdy pracownik nie wyraża na to zgody [7]. Decyzja o wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia należy jednostronnie do pracodawcy. Nie musi on tej decyzji konsultować z pracownikiem.

Pamiętaj:

Nie można wezwać pracownika z urlopu po to, żeby wręczyć mu wypowiedzenie [8].

Plan urlopu

Często do końca grudnia pracodawcy oczekują od swoich pracowników złożenia deklaracji odnośnie planowanego urlopu na kolejny rok kalendarzowy.

Jak uważasz – jeżeli wskazałeś/aś swojemu pracodawcy, że chcesz wykorzystać urlop w konkretnym miesiącu, to czy jesteś zobowiązany/a uzyskać zgodę na rozpoczęcie urlopu? Odpowiedź brzmi: TAK. Pomimo tego, że zadeklarujesz w planie urlopów, że chcesz wykorzystać swój urlop w konkretnym terminie – wciąż jesteś zobowiązany/zobowiązana do uzyskania zgody na wykorzystanie swoich dni urlopowych.

Pracownik nie ma prawa wykorzystania urlopu w terminie wskazanym w planie urlopów, jeżeli nie uzyskał od pracodawcy zgody na rozpoczęcie urlopu [9].

Zgodnie z treścią Kodeksu pracy urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy [10]. Pracodawca nie ma obowiązku ustalania planu urlopów, gdy nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa albo działająca organizacja związkowa wyraziła zgodę na jego nieutworzenie. Jeżeli w danym miejscu pracy nie funkcjonuje plan urlopów, urlop pracodawca uzgadnia każdorazowo z pracownikiem.

A co z urlopami na żądanie? Plan urlopu oczywiście ich nie obejmuje. Pracodawca jest natomiast zobowiązany udzielić urlopu na żądanie pracownika w wymiarze nie większym niż 4 dni w roku kalendarzowym (niezależnie od wymiaru urlopu jaki Ci przysługuje). Urlop na żądanie pracownik wykorzystuje z puli dni urlopu wypoczynkowego. 

Przesunięcie urlopu

A co w przypadku, jeżeli nie możesz skorzystać z urlopu we wskazanym terminie? Na przykład z powodu choroby bądź rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest zobowiązany przesunąć Twój urlop na termin późniejszy [11].

Pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym część niewykorzystanego urlopu z powodu [12]:

• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• odbywania ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego.

Na wniosek pracownika z ważnych powodów urlop może być przesunięty.

Odwołanie z urlopu

Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu? Tak, natomiast może nastąpić to tylko wtedy kiedy wymagają tego okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu [13]. Możemy rozumieć to jako pojawienie się takiej potrzeby w miejscu pracy, która nie może zostać zaspokojona przez kogoś innego.

Ważnym jest, że jako pracownik jesteś zobowiązany do wykonania polecenia pracodawcy o odwołaniu z urlopu. Zgodnie z treścią kodeksu pracy niewykonanie polecenia pracodawcy może być przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia ze strony pracodawcy [14]. Natomiast, aby pracodawca mógł odwołać Cię z urlopu musi złożyć oświadczenie woli w taki sposób abyś mógł zapoznać się z jego treścią [15]. Pamiętaj natomiast, że nie jesteś zobowiązany do podania miejsca swojego urlopu.

Przykład:
Pracodawca wysyła wiadomość e-mail na prywatną skrzynkę pracownika z poleceniem wrócenia do pracy z urlopu. W przypadku, w którym wcześniej tego typu środka komunikacji nie wykorzystywano do komunikacji pracowniczej – wówczas taki e-mail nie będzie skuteczny.

W przypadku, w którym pracodawca odwoła Cię z urlopu ma obowiązek pokryć poniesione przez Ciebie koszty. Oznacza to że wszelkie koszty, które jako pracownik poniesiesz w związku z tym że będziesz zobowiązany/a wrócić do pracy – będą musiały być przez pracodawcę zwrócone. Nie dotyczy to natomiast zwrócenia korzyści, jakie uzyskałbyś/uzyskałabyś podczas urlopu. Czy koszty te obejmują również członków rodziny pracownika? Tak, pracodawca jest zobowiązany zwrócić również koszty obejmujące wydatki poniesione przez pracownika dotyczące wcześniejszego powrotu z urlopu jego rodziny.

Przykład:
Podczas urlopu planujesz dorobić sobie wykonując inną pracę – pracodawca odwołując Cię z urlopu nie jest zobowiązany zwrócić zarobków, jakie uzyskałbyś wykonując inną pracę.